ARTUR OPPMAN (OR-OT)

​

Koncert Chopina

​

Więc siedli emigranci, by słuchać Chopina.

Fortepian milczy jeszcze, jak senna syrena,

Jeszcze w zmarłych melodyj zatopiony echa, 

Smętną bielą klawiszy jakby się uśmiecha,

Gotów oddać się znowu tej słodkiej tyranii,

Która rwie go na błękit, zabija w otchłani,

Każe mu być aniołem albo szaleć w walce - 

I czeka na widmowe, pieszczotliwe palce.

​

Polski klub. Na fotelach samych gwiazd elita:

Mickiewicz i Słowacki, książę Adam, świta,

Ostatnie senatory, posły, jenerały,

Dembiński i Dwernicki, Ursyn srebrnobiały,

Ksiądz Jełowicki obok księżnej Wirtemberskiej,

Nabielak w krwawych pąsach łuny belwederskiej

I chmurny, jak dźwięk jego pieśni ukraińskiej,

Brat ludu, wróg monarchów i książąt, Goszczyński.

​

Chopin wszedł. W lamp półcieniu dziwny, jak zjawisko,

Nad rebusem klawiszów pochylił się nisko,

Jakby wprzód, nim ich dotknie, nim w nich głos obudzi,

Chciał oczyma przemówić jak do tamtych ludzi,

Jakby sprzęgał swą duszę, czarem czy miłością,

Z tą czarną i z białą martwą, zimną kością,

I śmiertelną umowę zawierał tajemnie:

Ja wezmę twoje życie, weź moje ode mnie.

​

W niemą salę padł pierwszy dźwięk. Improwizuje.

On oczy ma zamknięte. Lecz nie gra. Maluje.

Przypomniał jakiś obraz: wieś w gruszkowych sadach,

Bose dzieci na progach, malwy na lewadach,

Roześmianą dziewczynę w kalinowym wianku, 

Rozedrgany graniem dzwonek w różowym poranku;

Barwy mu dnia i zmierzchu wiążą się pod ręką -

I widok, jakby wstążką, owinął piosenką.

​

Dziwna piosenka, wszystkim słuchaczom przyjemna,

Ktoś myśli: to znad Ikwy, inny ktoś: znad Niemna,

Jeszcze komuś od Wisły gra echem znajomem,

Jakby ją dzieckiem słyszał pod rodzinnym domem:

A to tylko tak szumi liść na polskim drzewie,

A to tylko tak pluszcze polski deszcz w ulewie,

A to tylko tak tęskni serce po tym wszystkim:

Za kamieniem przydrożnym - za niebem - za listkiem.

​

Zatańczył pasaż skoczny pod palcami mistrza - 

I strzeliła z pasażu jakaś myśl ognistsza;

Wzbija się jak rakieta, po salonie krąży,

Jakby się z mściwym ludem zmawiał podchorąży,

Jakby, długo tajone, rozgorzałe czucie

Wytrysło krzykiem: wolność!, wpół urwanej nucie

I znów ścichło - na krótko! - pod chrapliwym tonem,

Co jak pędząca trójka przeleciał salonem.

​

Pod ścianami, pod drzwiami cicho stoją młodzi:

Spłonęli rumieńcem: wiedzą, o co chodzi;

Jeszcze ów dźwięk chrapliwy duszę im przewierca,

Jeszcze go w nienawistnym czują biciu serca - 

Prędzej! Niech już zamilknie! Niech już ich nie pali!

Jak niegdyś wzrok żołnierzy, przed którymi stali,

Lub jak wyrzut w źrenicach tych ślicznych panienek,

Którym grywał do tańca młodziutki Szopenek.

​

A on odjął na chwilę palce od klawiszy:

Skupia si:, Na coś czeka. Czegoś słucha w ciszy,

I nagle: podniósł ręce, jakby cios wymierzył,

I w zmartwiałe klawisze, jak burzą, uderzył,

I wydarł z nich melodię tak straszliwej mocy,

Jak bateria piorunów bijących wśród nocy, 

I taka stal pod ręką zadźwiękła mu twarda,

Aż się wzdrygnął i żachnął fortepian Erarda.

​

Lecz on umie go zmusić. Palcami pomyk -

I zagrała na trąbkach pułkowa muzyka, 

Triumfalnie, radośnie ulicami jedzie,

A wśród trąbek, o dziwo! basetla na przedzie;

Coś tam dudli wesoło, coś tam basem śpiewa,

Biegnie w tłum, z nim się brata i porozumiewa,

Od szczęśliwego miasta nabiera oddechu

I śmiechem się zalewa, i pęka od śmiechu.

​

W fotelach szmer, na twarzach przedparyskie błyski,

Ṡciska dłoń Niemcewicza książę Czartoryski,

Dembiński i Dwernicki wstali, żar w ich oku,

Ręce drżą, jakby broni szukały u boku,

Z Goszczyńskim, z Nabielakiem kilku się zsunęło

Bliżej, ściślej: trzydziesty! to ich! to ich dzieło!

Z fortepianu powiało dumnie, butnie, swojsko -

I krzyknięto od młodych: "Wiwat lud i wojsko!"

​

Lecz wśród foteli gorycz wyciąga swe macki:

Z dłońmi na oczach siedzą Mickiewicz, Słowacki,

Nie chcą odsłonić oczu; serce się sprężyło

Krwią, żrącą jak trucizna: tam! tam ich nie było!

​

I cóż, że z Jej świętego "zrobili nazwiska"

Wieczny "pacierz, co płacze, i piorun, co błyska", 

Kiedy widzą płomieniem nakreśloną wstęgę:

"Trudniej przeżyć dzień pięknie niż napisać księgę".

​

A Chopin, z drgającymi w powietrzu rękami,

Nie śmie dotknąć klawiszów, by nie trysły łzami,

By się w krew nie rozlały źródliskiem czerwonem,

Gdzie szarżuje, jak w przepaść, szwadron za szwadronem,

Gdzie tracone kompanie i działo za działem

Runą z ostatnim: "Naprzód!" z ostatnim wystrzałem

I zatargną łoskotem odrętwiałe ludy

Jak do miliona grobów walące się grudy.

​

A jednak pcha te ręce niezmożona siła -

I jękiem rozpaczliwym struna uderzyła:

Biją dzwony pogrzebne od krańca do krańca,

Od Wołynia - od Litwy ---od wolskiego szańca,

A z lamentów tych dzwonów jak śmierć się wywija

Tak straszna tęsknota... wszystkich - i niczyja!

Taki żal, który w serce jak w trumnę kołata, 

Gdy się patrzy w najdroższe, co odeszło z świata.

​

Łoskot ciała na sali... Ktoś z młodych... Łzy bryzną...

I krzyk kobiecy: "Coście zrobili z ojczyzną?!" ...

​

Polski klub. W lamp półcieniu blada twarz Chopina...

Na fotelach... ksiądz Robak... zmienna Telimena...

Wallenrod... Gustaw...Konrad z bazyliańskiej celi...

Piast Dantyszek... Ksiądz Marek... Kordian i Anhelli...

Ktoś, jak z snu, przetarł oczy... Drgnął szloch półdziecięcy...

I głos krzyknął nerwowy: "Ṡwiatła! - światła więcej!"...

​

                                                                                                      1926